مالی یا غیر مالی بودن دعوای ابطال رای داور

مالی یا غیر مالی بودن دعوای ابطال رای داور —- بررسی توسط وکیل

نسیم پرستگاری^[1] مجله مدرسه حقوق

1. مقدمه

نهاد داوری در کنار رسیدگی­های قضایی، روشی برای حل اختلافات اشخاص است که افراد به دلیل سرعت و تخصصی بودن آن، ترجیح می­دهند برای حل و فصل دعاوی خویش، آن را انتخاب کنند. نهاد داوری در ایران تابع مجموعه­ای از قوانین و مقررات پراکنده از جمله بخش هفتم قانون آیین دادرسی مدنی ایران شامل مواد 454 الی 501 و قانون داوری تجاری بین‌المللی شامل 36 ماده است. موارد اعتراض به رأی داور در قانون آیین دادرسی مدنی:

پس از صدور رأی داور معمولاً این رأی مورد اعتراض محکوم­علیه قرار می­گیرد و در این صورت دادگاه صالح نسبت به اعتراض رسیدگی و اقدام به صدور رأی می­کند. اگر اعتراض به رأی داور مردود اعلام گردید، رأی داور معمولاً به اجبار یا به اختیار اجرا می­شود. پس از قطعیت رأی داور، رأی داور امرِ قضاوت شده محسوب می­شود. دادگاه صلاحیت­دار برای رسیدگی به رأی داوری و مشخصاً درخواست ابطال، طبق ماده 490 قانون آیین دادرسی مدنی (ظاهر ماده 490 نیز منصرف به جایی است که دعوا در دادگاه نخستین متوقف و به داوری ارجاع شده باشد) تا حدودی مشخص شده است و رسیدگی به دعوای ابطالِ رای داور را در صلاحیت دادگاهی که دعوا را ارجاع به داوری کرده یا دادگاهی که صلاحیت رسیدگی به اصل دعوا را دارد، می­داند.

• مالی یا غیر مالی بودن دعوای ابطال رای داوری

نویسندگان حقوقی و رویه قضایی در مورد مالی یا غیرمالی بودن دعوای ابطال رای داور، اتفاق نظر ندارند. همان­گونه که برخی مالی یا غیرمالی بودن آن را برگرفته از موضوع خواسته اصلی که اساساً انتخاب داور و صدور رای داوری برای حل و فصل آن بوده است، می­دانند، عده­ای نیز غیرمالی بودن آن را قوی­تر دانسته­اند. برخی نیز با این استدلال که چون برای ابطال رای داور، نیازی به تقدیم دادخواست نیست، معتقدند وقتی دادخواست لازم نباشد، مراعات تشریفات مربوط به آن از جمله هزینه دادرسی نیز ضروری نیست (فخاری، 1387: 117). البته ایراداتی به این نظریه وارد است. از جمله آنکه توجه به نص صریح قوانین نشان می­دهد که قانون­گذار هرگاه در صدد اعلام معافیت از پرداخت هزینه دادرسی باشد، به آن تصریح می­کند و در نتیجه بین تشریفات دادرسی و هزینه دادرسی تفاوت وجود دارد.

در رویه قضاییِ غالب بر این اساس عمل می­شود که دعوای ابطالِ رای داور، بستگی به ماهیت رای دارد.

هرگاه موضوعِ رای داور از زمره امور مالی باشد، نظیر محکومیت مالی یا تنظیم سند یا خلع ید، دعوای ابطال آن نیز مالی محسوب می­شود و اگر موضوع آن مسائل غیرمالی باشد، دعوای ابطال آن نیز غیرمالی تلقی می­گردد. از نظر تشبیه نیز می­توان گفت دعوای ابطال رای داور، همانند دعوای تجدیدنظر­خواهی نسبت به رای دادگاه است و بدیهی است که تجدید نظر از رای محکومیت مالی، نیازمند پرداخت هزینه دادرسی است. در حالی که محکومیت غیرمالی آن، فاقد هزینه است. به راستی چگونه است که در دعوای ابطال رای داور، از اِعمال قواعد عمومی که در سایر دعاوی به کار می­روند، بدون اینکه تصریح قانونی وجود داشته باشد، روی‌گردان می­شویم؟ آیا دعوایِ ابطالِ سندِ رسمی یا عادی که موضوع مالی دارد، مالی قلمداد نمی­شود؟ آیا دعوای ابطال سندِ سجلی را غیرمالی نمی­دانیم؟ بنابراین چگونه در دعوای ابطالِ رایِ داور که مستلزم محکومیت مالی است، معیار تمایز دعاوی مالی و غیر مالی اِعمال نگردد؟ (خدابخشی، 1397: 471).

دادنامه شماره 68/18/18-23/1/68 موضوع پرونده شماره 15/2542 شعبه 18 دیوان عالی کشور در مقام نقض رای دادگاه راجع به ابطال رای داور بیان می­دارد که دعوای ابطال رای داور با اینکه متضمن محکومیت به پرداخت مبالغی وجه نقد بوده، غیرمالی است: «… با توجه به اینکه برابر ماده 14 قانون تشکیل دادگاه­های حقوقی یک و دو و مفهوم مخالف رای وحدت رویه شماره 17 مورخ 18/6/1365 هیات عمومی دیوان عالی کشور دادگاه حقوقی یک در دعاوی مالی به خواسته بیش از دو میلیون ریال و نیز دعوای غیرمالی و داخل در صلاحیت خود بایستی در خاتمه رسیدگی … کند و با عنایت به اینکه دعوای مطروحه از دعاوی غیرمالی و داخل در صلاحیت دادگاه­های حقوقی یک می­باشد …».

دادنامه شماره 8909975113001608 – 23/12/89 موضوع پرونده شماره 853-89 شعبه 35 دادگاه عمومی حقوقی مشهد مقرر می­دارد: «در خصوص دعوای آقای … با وکالت آقای علی … به طرفیت آقای موسی … به خواسته اعسار از پرداخت هزینه دادرسی در مرحله تجدید نظر. نظر به اینکه دعوای اعتراض و ابطال رای داور از دعاوی غیرمالی محسوب می­شود و در ما نحن فیه بر مبنای دعاوی غیرمالی تمبر ابطال شده است، لذا بنا به مراتب دعوا سالبه به انتفای موضوع است و قرار سقوط آن صادر می­شود».

فرض دیگری که می­توان برای مالی یا غیر­مالی بودن دعوایِ ابطال رای داور در نظر گرفت، زمانی است که دعوای اصلی در دادگاه طرح شده است و طرفین توافق می­نمایند به داوری مراجعه کنند. می­دانیم که در این فرض، دادگاه، رسیدگی به اصل دعوا را متوقف می­کند و بعد از صدور رای داور، ممکن است یکی از طرفین به آن اعتراض کند و دعوای ابطال را در همان دادگاه مطرح نماید. آیا در مورد این دعوا نیز مانند داوری­های خارج از دادگاه، بحث مالی یا غیرمالی بودن مطرح می­شود؟ در پاسخ ممکن است یکی از این راهکارها را استنباط کرد:

1. اگر معترض به رای داور، همان خواهان اولیه باشد، هزینه دادرسی – هر چند غیرمالی – پرداخت نمی­شود. زیرا یک‌بار هزینه پرداخت شده و دریافت هزینه مکرر خلاف مقررات است. در تقویت این نظر می­توان گفت، دعوای ابطال رای داور بخشی از ادامه دعوا محسوب می­شود و نیازی به تشریفات خاص یا هزینه ندارد. اما اگر معترض به رای داور، خوانده اولیه باشد، برحسب مالی یا غیرمالی بودن دعوا به شرح آنچه در متن بیان شد، باید هزینه دادرسی پرداخت گردد. همان­گونه که در دعوای غیابی (واخواهی) خوانده دعوا باید هزینه را پرداخت کند.

 2- از آنجا که دعوای ابطال رای داور در ادامه دعوای اصلی است، نیازی به دریافت هزینه دادرسی از هیچ یک از طرفین اعم از هزینه دعوای مالی یا غیر مالی نیست. اما هرگاه شخص دیگری با توافق طرفین، وارد رسیدگی داوری شود و متعاقب آن در صدد طرح دعوای ابطال برآید، لازم است هزینه دادرسی را پرداخت کند.

3-طرح دعوای ابطال رای داور در هر حال باید با تشریفات دادرسی و پرداخت هزینه اقامه شود و ممکن است مالی یا غیرمالی باشد.

4- چنین دعوایی در هر حال غیرمالی است و هزینه دادرسی بر همان اساس دریافت می­شود.

 در مقام نتیجه­گیری، راهکار اول منطقی­تر و به قواعد دادرسی نزدیک­تر به نظر می­رسد (خدابخشی، 1397: 472).

منابع

1. خدابخشی، عبدالله. (1397). حقوق داوری و دعاوی مربوط به آن در رویه قضایی. تهران: شرکت سهامی انتشار.
2. فخاری، امیرحسین. (1387). داوری؛ ابزاری جهت سوء استفاده. تهران: مرکز پژوهش‌های قضائی قوه قضائیه و کتاب اول.

---

[1]– وکیل دادگستری، کارشناس ارشد حقوق خصوصی

وکلای کیفری اصفهان
وکیل کیفری اصفهان
وکیل جزایی اصفهان
وکیل جنایی اصفهان
وکیل زندان اصفهان
وکیل جرم اصفهان
وکیل پرونده قتل
وکیل پرونده سرقت
وکیل با سابقه
وکیل حرفه ای در اصفهان
وکیل پیگیر
وکیل متخصص اصفهان
وکیل متبحر اصفهان
وکیل با انصاف
وکیل با سواد اصفهان
وکیل پایه یک دادگستری
وکیل نجف اباد
وکیل فلاورجان
وکیل خوب بهارستان
وکیل دادگاه نیکبخت
وکیل مواد مخدراصفهان
وکیل تهدید
وکیل تجدیدنظر اصفهان
وکیل نیکبخت
وکیل جرائم سنگین
وکیل اعدام اصفهان
وکیل جوانان اصفهان
وکیل بانوان
وکیل بسیجی
وکیل باایمان
وکیل با اخلاق اصفهان
وکیل با انصاف در اصفهان
وکیل گران در اصفهان
وکیل جرائم پزشکی اصفهان
وکیل جعل اصفهان
وکیل جرائم نظامی اصفهان
وکیل رابطه نامشروع اصفهان
وکیل شکایت
وکیل دادخواست